حدیث معلل (درایه)حدیث معلل، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به حدیثی گفته می‌شود که در آن ضعف و قدحی باشد. این اصطلاح در علم درایه نیز کاربرد دارد. ۱ - توضیح اصطلاحاز نظر دانشمندان علوم حدیث، حدیث معلل حدیثی است که در سند و یا متن آن ضعف و قدحی است که در ظاهر مشهود نیست مانند اشتراک راوی بین ثقه و غیر ثقه و روایت راوی از کسی که قطعاً او را ملاقات نکرده است و یا مخالفت راوی با راوی دیگر در سند حدیث. برخی گفته‌اند: روایت راوی بر سبیل توهم نیز موسوم به معلل است مراد از توهم راوی آن است که حدیث مرسل یا منقطع را طوری نقل کند که گمان شود حدیث متصل است و یا حدیثی را در حدیث دیگر وارد سازد و یا چند سند را با هم مخلوط کند. ۲ - معنای لغویاز نظر لغت «علت» به معنای مرض یا سبب است که در علوم حدیث معنای اول آن مراد است با این فرض معنای لغوی و اصطلاحی «معلل» با هم متناسب هستند. ۳ - تقسیم معللعمدتاً حدیث معلل را به سندی و متنی تقسیم کرده‌اند گرچه برخی از محدثین عامه آن را به ده قسم تقسیم کرده‌اند. علت در بعضی موارد قادح و در برخی از موارد غیر قادح است و قدح گاهی مخصوص متن و یا سند حدیث است و گاهی نیز از متن به سند و یا از سند به متن سرایت می‌کند. ا - علت متنی غیر قادح، مانند اختلاف لفظی بین احادیث صحیح در صورتی که ارجاع الفاظ مختلف به معنای واحد ممکن باشد. ب - علت متنی قادح که قدح آن مستلزم قدح در اسناد نیز باشد مانند این که راوی روایتی را به طور اشتباه نقل به معنا کند که در این صورت قدح در متن مستلزم قدح در راوی سند نیز خواهد بود. ۴ - عوامل شناخت معلل متنیبرخی از دانشمندان علایمی را برای شناخت حدیث معلل متنی بیان داشته‌اند: ۱- رکاکت ترکیب مجلات حدیث. ۲- مخالفت حدیث با قواعد عقلی. ۳- مخالفت حدیث با قواعد ادبی. ۴- وقوع اضطراب در متن حدیث. ۵ - نکته مهمبرخی از اهل سنت علت را مانع از صحت حدیث دانسته روی این جهت در تعریف حدیث صحیح قید سلامت از علت را شرط کرده‌اند. در مورد نقل حدیث معلل گفته شده است: کسی که حدیث معلل را روایت می‌کند مستحب است وجه آن را بیان کند و اخفای عمدی علت، نوعی تدلیس است و در صورتی که موجب تغییر حکم شود احتمال حرمت وجود دارد. ۶ - تعبیرات مترادفاز حدیث معلل (درایه) به معلل (درایه)، خبر معلل، خبر معتل، روایت معلل، خبر معلول، حدیث معلول، حدیث معتل، حدیث معل، خبر معل، روایت معتل، روایت معلول، روایت معل، معتل، معلول و معل نیز تعبیر شده است. [۵]
میرداماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۴۶.
[۱۰]
درایة الحدیث، ص۴۶.
[۱۱]
درایة الحدیث، ص۸۴.
[۱۲]
کلباسی، ابوالهدی، سماء المقال، ج۲، ص۱۶۴.
[۱۳]
علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۸.
[۱۵]
مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۶۳.
[۱۶]
مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الدرایه، ص۱۱۹.
[۱۷]
مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الدرایه، ص۱۴۷.
[۱۸]
نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۱۲.
[۱۹]
نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۳۷.
[۲۲]
فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۳۴.
[۲۳]
فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۶۱.
[۲۶]
تهانوی، محمدعلی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۳، ص۳۲۷.
[۲۷]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۳۸.
[۲۸]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۳۸۰-۳۸۱.
[۲۹]
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، معرفة علوم الحدیث، ص۱۱۳.
۷ - پانویس
۸ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث معلل (درایه)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۸/۲۲. رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی | حدیث
|